Cząber – właściwości i jego zastosowanie w kuchni

W czasach, gdy przyprawy z całego świata nie były jeszcze tak popularne, cząber stanowił jedną z najsilniejszych przypraw dostępnych dla Europejczyków. W celu poprawiania smaku potraw przyprawa ta stosowana była przez ponad 2000 lat. Dopiero liczne podróże oraz rozwijający się handel doprowadziły do pojawienia się w Europie przypraw tropikalnych, takich ja pieprz czarny. W Polsce przyprawa ta po raz pierwszy pojawiła się już w IX wieku. W warunkach naturalnych występuje w rejonie Morza Śródziemnego, w Azji Mniejszej, a także w Indiach Wschodnich. Jednak spotkać ją można także w górach Kaukazu, w Alpach, Andach i w Ameryce Środkowej.

Zastosowanie cząbru w kuchni

W Europie średniowiecznej cząber był powszechnie uprawiany przy klasztorach i rozprowadzany w postaci leku oraz przyprawy. W czasach Sasów nazwa „cząber” była określeniem stosowanym nie tylko do przyprawy, ale także synonimem aromatycznej i smacznej żywności. Roślina ta znana jest także pod innymi nazwami, takimi jak: cząberek, fasolowe ziele, pieprzyk czy też dzięcielina.

Cząber to zioło o bardzo pikantnym i wyrazistym smaku. Charakteryzuje się mocnym, korzennym zapachem, a w smaku przypomina pieprz. Posiada działanie dietetyczne odzwierciedlające się pozytywnym wpływem na trawienie. Polecany jest przede wszystkim jako przyprawa do potraw ciężkostrawnych, głównie z grochu, fasoli, bobu oraz roślin strączkowych. Dodawać go można również do zup jarzynowych, kapuśniaku, krupniku, grochówki, kapusty, kiełbas, ziemniaków i  twarożków. Idealnie pasuje do popularnych w polskiej kuchni dań jednogarnkowych, między innymi do fasolki po bretońsku. Sprawdza się jako składnik bułki tartej wykorzystywanej do farszu lub nadzienia. Cząber stanowi także doskonały dodatek do dań z jaj – do jajecznicy czy też omletów. Świeże liście cząbru są bardzo delikatne i mogą być stosowane do sałatek lub wykorzystywane jako dekoracja razem z natką pietruszki. Otarte ziele oraz olejek z cząbru wykorzystywane mogą być jako ostra przyprawa wchodząca w skład marynat, konserw rybnych, mięsnych i jarzynowych. Niewielką ilość cząbru wykorzystuje się również do sosów sałatkowych lub do mizerii. Przyprawa bardzo często jest dodawana do słodko-kwaśnej zalewy wykorzystywanej przy kwaszeniu oraz konserwowaniu ogórków lub też zielonego groszku. Cząber jest jednym ze składników pieprzu ziołowego i mieszanki ziołowej określanej jako zioła prowansalskie. Przyprawa ta doskonale pasuje w połączeniu z tymiankiem i majerankiem. Cząber należy dodawać kilka minut przed końcem przyrządzania potrawy, ponieważ zbyt długo gotowany powoduje jej gorzknienie.

Właściwości cząbru

Cząber posiada liczne właściwości prozdrowotne, działa między innymi przeciwgrzybiczo, przeciwbakteryjnie, przeciwzapalnie, przeciwbólowo, przeciwbiegunkowo oraz antyoksydacyjnie. Przyprawa posiada właściwości łagodzące skurcze, poprawiające perystaltykę jelit oraz poprawiające apetyt. Roślina stosowana jest jako jeden ze składników mieszanek ziołowych pomagających przy niestrawności oraz nieżytach przewodu pokarmowego. Cząber może być również dodawany do kąpieli, podczas których łagodzi stany zapalne skóry lub też do przygotowywania maseczek posiadających ściągające działanie. Sok pozyskany ze świeżego ziela cząbru doskonale sprawdza się w łagodzeniu ukąszeń owadów. Dawniej wierzono, ze cząber jest afrodyzjakiem. W niektórych kulturach przyprawa stosowana była w celu zwiększenia libido. W obecnych czasach walory lecznicze cząbru zeszły na dalszy plan. Przyprawa stosowana jest jedynie w leczeniu zapaleń przewodu pokarmowego. Jej podstawowe wykorzystywanie jest natomiast związane z walorami smakowymi.

Cząber można uprawiać we własnym ogródku. Surowcem zielarskim przyprawy jest jej ziele, które zbiera się podczas kwitnienia i suszy. Cząber można także stosować świeży. Zbiera się całą nadziemną część rośliny lub też jedynie wierzchołki pędów. Zebrane ziele suszy się następnie w pęczkach zebranych na sznurze lub też rozłożone swobodnie na siatkach. Cząber suszyć można w temperaturze otoczenia lub też nieco przyspieszyć ten proces zwiększając temperaturę do 40 stopni.