Makaron – jego rodzaje i właściwości odżywcze

Makaron – krótka historia

Makaron jest produktem żywnościowym wytwarzanym na bazie mąki, wody, czasami również jaj (wówczas mówić można o makaronie jajecznym), a także z innych składników. Najstarszy makaron znaleziono w Chinach, jego wiek szacuje się na cztery tysiące lat. Odkryty został w wiosce z czasów neolitu nad brzegiem Rzeki Żółtej. Jest to najstarsza odkryta przez archeologów żywność. Zgodnie z legendą makaron do Europy sprowadził wenecki podróżnik – Marco Polo. Jednak najprawdopodobniej jest to tylko legenda, ponieważ po raz pierwszy o makaronach wspomniał rzymski badacz – Galen, co miało miejsce niemal tysiąc lat wcześniej, a dokładnie w II wieku n.e. Natomiast w XII wieku (czyli jeszcze przed narodzinami Marco Polo) o istnieniu suszonego makaronu wspomniał Muhammad al-Idrisi (arabki kartograf i podróżnik).

Makaron początkowo wytwarzany był poprzez wygniatanie ciasta z semoliny (mąki otrzymywanej z pszenicy durum) za pomocą stóp. Osoba zatrudniona do produkcji makronu miała siedzieć na długiej ławce i stopami mieszać oraz wygniatać ciasto. Procedura taka nie podobała się królowi Neapolu – Ferdynandowi II. Wynajął on wówczas odpowiedniego inżyniera w celu udoskonalenia procesu. Nowy sposób opierał się na dodaniu do świeżo zmielonej mąki gotującej się wody, a wyrabianiem ciasta miała zajść się maszyna wykonana z brązu, która naśladowała ruchy wykonywane przez człowieka.

Pierwsze dania z makaronu przyrządzane były na słodko – z cynamonem, miodem i rodzynkami, czyli w sposób charakterystyczny dla Bliskiego Wschodu. Obecnie makarony mają bardzo szerokie zastosowanie. Mogą być stosowane do dań słodkich i słonych, mięsnych i warzywnych, a także do zup, sałatek i zapiekanek. Mogą być podawane na gorąco, a także na zimno.

Jakie są rodzaje makaronów?

Makarony aktualnie stają się jednym z najpopularniejszych obiadowych dodatków w naszym kraju. Przeciętny Polak spożywa około 4-4,8 kg makaronu rocznie. Jednak prym w ilości spożywanego makaronu wiodą Włosi – aż 26 kg rocznie na osobę. Rozróżniają oni nawet kilkaset rodzajów makaronów różniących się między sobą głównie kształtem, między innymi:

• Bucatini – to długie rurki, wyglądem przypominające nieco spaghetti. Podaje się je z sosami serowymi lub maślanymi, z sardynkami, anchois oraz z jajami.
• Cannelloni – są to duże, krótkie rurki, które podaje się z mięsem mielonym i z pomidorami, a także ze szpinakiem i sosem beszamelowym.
• Farfalle – czyli kokardki lub motylki. Ten rodzaj makaronu podaje się najczęściej z sosami na bazie śmietany, mięsa i pomidorów.
• Fusilli – to bardzo popularne w Polsce świderki. Najczęściej podaje się je z kurczakiem i tuńczykiem lub też jako dodatek do zapiekanek i zup.
• Lasagne – to szerokie płaty makaronowe. Podawane są z mięsem mielony i z sosem beszamelowym. Można je także spożywać z warzywami, np. ze szpinakiem.
• Penne – w Polsce określane jako „pióra”. To bardzo popularne, niewielkie rurki o ściętych skośnie bokach. Mogą być karbowane, np. penne rogate lub też gładkie. Podawane są najczęściej z pesto lub też z sosami warzywnymi czy mięsnymi.
• Spaghetti – to bardzo popularne, długie i cienkie rurki. Podawane są z sosem bolognese, z oliwkami lub też z anchois.
• Tagiatelle – to szerokie i długie wstążki. Podawane mogą być z sosem bolognese, z innymi  mięsnymi sosami, z sosami serowymi lub też z pomidorami.

Bardzo dużą popularność w ostatnim czasie zyskują makarony kolorowe. Zmienioną barwę otrzymuje się przez dodanie naturalnych barwników podczas produkcji. Wyróżnić można np.:

• makaron czerwony – otrzymywany dzięki dodaniu barwnika pozyskanego z marchwi,
• makaron fioletowy – kolor uzyskiwany jest poprzez dodatek barwnika z buraków ćwikłowych,
• makaron zielony – otrzymuje się dzięki dodaniu barwnika uzyskanego ze szpinaku,
• makaron czarny – otrzymywany dzięki dodatkowi barwnika pozyskanego z mątwy lub kałamarnicy.

Możliwe jest również otrzymanie makaronu smakowego:

• makaronu czosnkowego – idealnie pasuje do różnych sosów pomidorowych i mięsnych,
• makaronu z truflami – doskonale komponuje się z sosami truflowymi,
• makaronu z łososiem – pasuje do owoców morza,
• makaronu z chilli lub z peperoncino – dobrze komponuje się z sosami pomidorowymi.

Makarony podzielić można także biorąc pod uwagę surowce z jakich zostały wykonane. I tak wyróżnić można między innymi:

• Makarony jajeczne – to najpopularniejsze w Polsce makarony. Do ich produkcji wykorzystuje się pszenicę (najczęściej miękką) oraz jaja. W zależności od ilości wykorzystanych jaj wyróżnić można makarony: dwujajeczne, czterojajeczne, a nawet ośmiojajeczne. Określenie to mówi o liczbie jaj przypadających na kilogram mąki. Makarony zawierające większą ilość jaj mają jednocześnie większą zawartość tłuszczu i kalorii, ale równocześnie więcej witamin i składników mineralnych pochodzących z użytych jaj.
• Makarony z semoliny – to typowo włoskie produkty. W ich skład wchodzi semolina otrzymana z twardej pszenicy durum oraz woda.
• Makarony z mąki pełnoziarnistej – to makarony z mąki razowej pochodzącej z pełnego przemiału. Oznacza to, że mąka taka zawiera dużo witamin i składników mineralnych. Zdecydowanie więcej niż makaron klasyczny. Może być to mąka pszenna i wówczas makaron posiada brązowożółtą barwę lub też mąka żytnia, a otrzymany makaron charakteryzuje się ciemnobrązowym kolorem.
• Makaron kukurydziany – jest otrzymywany z mąki kukurydzianej. Posiada charakterystyczną, żółtą barwę. Jest bogaty w witaminy, głównie A i E oraz witaminy z grupy B, a także w magnez, potas i znaczną ilość błonnika. Ten rodzaj makaronu nie zawiera glutenu i dlatego może być z powodzeniem stosowany w diecie bezglutenowej. Doskonale pasuje jako dodatek do meksykańskich sałatek oraz do fasoli. Makaron wyrabiany ze skrobi kukurydzianej polecany jest przy chorobach nerek oraz wątroby, a także na diecie niskobiałkowej.
• Makaron orkiszowy – otrzymywany jest z mąki orkiszowej bogatej w żelazo, błonnik i nasycone kwasy tłuszczowe. Ten rodzaj makaronu jest coraz popularniejszy wśród zwolenników zdrowego odżywiania.
• Makaron jęczmienny – otrzymywany jest z mąki jęczmiennej bogatej w witaminę PP, dzięki czemu wspomaga prawidłowe działanie układu nerwowego i reguluje metabolizm. Ten rodzaj makaronu popularny jest we Włoszech.

Wyróżnić można także makarony orientalne, które w przeciwieństwie do europejskich występują przede wszystkim w postaci nitek i tasiemek. Różnią się między sobą składem i grubością. W Chinach najpopularniejsze są makarony ryżowe oraz sojowe:

• Makaron ryżowy – otrzymywany jest z mąki ryżowej. Najczęściej ma postać bardzo cienkich, białych niteczek, jednak z mąki ryżowej wyprodukować można także zdecydowanie szersze rurki oraz wstążki. Makaron taki składa się przede wszystkim ze skrobi, a nie posiada tłuszczu i glutenu. Jest łatwy w przygotowaniu – wystarczy go zalać wrzątkiem. Jest bardzo popularny w Azji, głównie w Chinach. Może być podawany z kurczakiem, warzywami oraz z owocami morza. Doskonale pasuje także do wszelkich zup azjatyckich.
• Makaron sojowy – jego podstawowym składnikiem jest skrobia pozyskiwana z fasoli mung. Posiada niewielkie ilości tłuszczu i około 10% białka. Podobnie jak makaron kukurydziany i ryżowy nie zawiera glutenu. Makaron sojowy ma postać cienkich, długich i przezroczystych niteczek. Do jego przygotowania wystarczy zalanie wrzątkiem, nie trzeba go gotować. Jest doskonałym dodatkiem do sajgonek i zup, może być dodawany również do wołowiny, wieprzowiny oraz do warzyw.

Do makaronów orientalnych zalicza się także wywodzące się z Japonii makarony soba i somen:

• Makaron soba – otrzymywany jest z mąki gryczanej i pszennej. Dodatek mąki gryczanej sprawia, że posiada lekko orzechowy posmak. Bogaty jest w witaminę B1, PP oraz w przeciwutleniacze. Posiada delikatną beżową barwę i doskonale komponuje się z zupami i sosami.
• Makaron somen – to cienkie, pszenne nitki przypominające wyglądem spaghetti. Doskonale pasuje do wszelkich zup i dań typowych dla polskiej kuchni.

Wartość odżywcza makaronu

Makarony bardzo powszechnie uważane są za produkt niezwykle tuczący. Prawda jest taka, że 200 gram suchego makaronu posiada całkiem sporo kalorii – niemal 700. Jednak należy pamiętać, że po ugotowaniu makaron pęcznieje. Co sprawia, że spożywamy jedynie ¼ podanej wartości kalorycznej. Tuczące są natomiast wszelkie produkty najczęściej dodawane do takich potraw, czyli sosy, a nie sam makaron. Warto jednak pamiętać, że poszczególne rodzaje makarony różnią się między sobą nie tylko wyglądem, ale także wartością odżywczą i właściwościami. W Polsce najpopularniejsze są makarony jajeczne i makarony produkowane z semoliny. Makaron jajeczny jest bardziej kaloryczny niż ten wyprodukowany z semoliny. Za dietetycznymi właściwościami tego drugiego przemawia także fakt, że na długo zaspokaja głód dzięki znacznej zawartości węglowodanów złożonych. Makaron jajeczny natomiast zaspokaja apetyt jedynie na chwilę. Patrząc na zawartość składników odżywczych zauważyć można, że zarówno makaron jajeczny, jak i ten pozyskiwany z pszenicy durum to przede wszystkim bogate źródło węglowodanów – stanowią niemal 70% jego masy. Reszta do głównie białko, tłuszcze, błonnik oraz witaminy i składniki mineralne. Makaron z semoliny to bardzo dobre źródło witaminy B1, B6, PP i kwasu foliowego, a także składników mineralnych, takich jak cynk, magnez i żelazo.